KENTSEL PLANLAMADA ARAZİ KULLANIM STANDARTLARI

MELİH ERSOY
 

Yayın Yeri:

ANKARA

Sayfa Sayısı:

237

Bu kitap kentsel alanlarda arazi kullanım standartlarına
ilişkin olarak yazarın ODTÜ Mimarlık
Fakültesi’nde yayınlanan iki ayrı kitabının gözden
geçirilerek genişletilmiş ve görsel malzemelerle
zenginleştirilmiş yeni bir sürümüdür.

Bu kitap kentsel alanlarda arazi kullanım standartlarına ilişkin olarak yazarın ODTÜ Mimarlık Fakültesinde yayınlanan iki ayrı kitabının gözden geçirilerek genişletilmiş ve görsel malzemelerle zenginleştirilmiş yeni bir sürümüdür. Daha önce basılan bu iki kitabın Fakülte yayını olması nedeniyle üniversite dışında dağıtımı sağlanamamamıştı. Özellikle planlama stüdyolarında öğrencilerin sıklıkla başvurdukları bir kaynak kitap niteliğinde olması bakımından baskıları kısa sürede tüketilmiş olan bu kitapların bugüne dek yeni baskıları da yapılamamıştı. Bu yeni sürümde, bir yandan 2000‘li yıllara kadar İller Bankası aracılığı ile değişik büyüklüklerdeki yerleşmeler için yapılan imar planlarının analitik etütlerinde farklı arazi kullanımları için verilen mevcut ve öneri alan büyüklüklerine ilişkin veriler de ortalama büyüklükler kapsamına alınarak değerlendirilirken, diğer yandan da daha önceki kitapların önemli bir eksikliği olan görsel malzemelere de yer verilmeye çalışılmıştır. Daha önce yayınlanan iki kitabın baskıları büyük ölçüde tükendiği için anılan çalışmaların önsözlerinde dile getirilmiş olan bir noktaya bu önsözde de değinmekte yarar görüyorum. Kentsel standartlara ilişkin olarak yapılmış çalışmaların yüzeysel bir incelemesi bile, mimarlık ve tasarım alanında yapı ve mobilya düzeyinde büyük ölçüde benimsenen “norm” ya da “standart” geliştirme çabalarının planlama alanına gelince geçerliliğini büyük ölçüde yitirdiğini ve her ülke, bölge ve yerleşme için geçerli genel ve evrensel kentsel arazi kullanım büyüklüklerinin varolmadığını göstermektedir. Ülkeler, bölgeler ve kentler hakim üretim tarzı yanı sıra özgün tarihsel ve toplumsal geçmişleri ile gelenek, görenek ve yaşam biçimlerinin de etkisiyle birbirinden oldukça farklı kentsel alan büyüklüklerine sahip olabilmektedirler. Nitekim, ülkemizde son yarım asırlık süre içinde bile imar mevzuatında yer alan ve “asgari” olarak nitelendirilen kentsel alan büyüklüklerinin sıklıkla değiştirildiğine tanık olmaktayız. Diğer yandan, kapsamlı bir araştırmanın verileri ise, aynı üretim tarzını benimsemiş farklı gelişmişlik düzeyindeki toplumsal formasyonlarda, sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi ile, başta açık alanlar olmak üzere, bir çok kentsel alan kullanımlarının kişi başına düşen büyüklükleri arasında doğrusal bir ilişkinin var olduğunu da göstermektedir. Ancak, her durumda bu alanda evrensellik kazanmış “standart” değerlerden söz etmenin olanaklı olmadığı belirtilmelidir. Bu kitapla amaçlanan, farklı ülke ve yerleşmelerde aynı bir kentsel arazi kullanımı için kişi başına düşen alan büyüklüklerinin çeşitliliğinin ve bu farklı değerler arasındaki sapmanın büyüklüğünün plancılar tarafından bilinmesi yanı sıra, yasal düzenlemelerde belirtilen asgari değerlerin ne düzeylere kadar aşabileceğinin ipuçlarını da vermektedir. Kitabın iç kurgusuna gelince, öncelikle farklı kentsel alan kullanımlarına ilişkin verilerin toplandığı her bir bölüm içinde önce yabancı ülkeler için toplanan verilere, daha sonra da Türkiye verilerine yer verilmiştir. Tüm veriler hem ilgili yerleşmeler için o gün var olan mevcut değerleri, hem de plancıların önerini kapsayacak biçimde, ayrı ayrı derlenmiştir. Kitapta sunulan verilerin derlenmesinde dikkat edilen bir başka nokta ise, bu alanda yapılan çalışmaların başvurdukların ölçütlerin ayrımlılığı göz önüne alınarak, tüm verilerin “kişi başına düşen alan” ortak ölçütüne indirgenmiş olmasıdır. Kitabın ekinde sunulan CD de yaklaşık 70 sayfa tutan ve ülkemizin değişik büyüklüklerdeki yerleşmelerinde kişi başına düşen sosyal donatı alanlarına ilişkin veriler yer almaktadır.
Önsöze son vermeden önce, bu çalışmanın ortaya çıkmasında çalışmanın farklı evrelerindeki önemli katkılarından dolayı Çetin Haşar‘a, H. Çağatay Keskinok‘a, Güliz Korkmaz Tirkeş‘e ve bu çalışmanın yayınlanmasını olanaklı kılan TMMOB Şehir Plancıları Odası‘na teşekkür ederim. Umarım bu kitap planlama ve tasarım öğrencileri ile meslektaşlarımızın çalışmalarında yararlanacakları bir kaynak olur.
Melih Ersoy